ทักตัวเองให้ได้ เพราะมันจะมีวันที่ไม่มีใครกล้าทัก

ในคลาสวันก่อนที่ผมสอนเรื่อง Logical Thinking นั้น ผมได้พูดถึงความสำคัญของ “ตรรกะ” ที่เรามีในการสื่อสารความคิดออกไปว่าเป็นสิ่งสำคัญ ถ้าเมื่อไรที่เราใช้ตรรกะผิด ๆ กล่าวอ้างแอบบให้คน “อิหยังวะ” เมื่อไร มันก็จะทำให้ความน่าสนใจ ความน่าเชื่อถือของตัวเองลดทอนลงไป มันก็ไม่ต่างจากดูภาพยนตร์ที่เมื่อไรหนังขาดเหตุและผลมันก็ไม่น่าเชื่อ ดูไม่สนุก หรือนักพูดที่พูดแล้วรู้สึกโม้ มั่ว ก็จะมองว่าเอาจะเอาอะไรกับเขาได้

แต่ปัญหาที่มนุษย์อาจจะเป็นโดยไม่รู้ตัวคือเราเชื่อมั่นในตรรกะที่เรามี บ้างก็สร้างตรรกะมาสรุปไปในทางที่เราอยากให้เป็น อยากจะเชื่อ เช่นการสร้างตรรกวิบัติ (Fallacy) หรือการใช้อคติ (Bias) เข้ามาในการคิดหาข้อสรุปหรือกล่าวอ้างเหตุผลต่าง ๆ นานา แถมในโลกโซเขียลก็จะเฮโลกดไลค์ เข้ามาเห็นด้วยกันอย่างรวดเร็วจนทำให้เราอาจจะคิดไปว่าตรรกะที่เรามีนั้นดี น่าเชื่อถือ ถูกต้อง

แต่ในความจริงแล้ว มันก็อาจจะไม่ใช่แบบนั้นก็ได้ เพราะตรรกะที่เราเอามาใช้นั้นอาจจะพลาด เป็นการด่วนสรุป เหมารวม หรือคิดไปเอง ทำให้คนที่มีความเข้าใจที่มากกว่าเรา หรือคิดต่างไปจากเรามองว่าตรรกะที่เราใช้นั้น “ตื้นเกินไป” หรือ “จับแพะชนแกะ” เอาได้ง่าย ๆ ซึ่งนั่นก็จะเป็นการทำให้ความน่าเชื่อถือของเราลดลงไปอย่างที่กล่าวมา

จุดนี้เองที่ผมจะพูดว่าโลกความจริงมันน่ากลัวตรงที่เราอาจจะไม่มีใครมาทักว่าตรรกะที่เราพูดนั้นผิด ไม่ถูกต้อง หรือมีจุดบอดอย่างไร ยิ่งถ้าเราโตขึ้น มีชื่อเสียง มันก็ยากที่จะมีคนมาทักมากขึ้นเรื่อย ๆ เพราะจะเกิดความเกรงใจ ไม่อยากทำร้ายความรู้สึก หรือธุระไม่ใช่จนเราคิดไปเองว่ามันถูกต้อง และนั่นคือกับดักอันน่ากลัวคือความมั่นใจที่มาตามประสบการณ์ของเรา

ด้วยเหตุนี้เอง การฝึกตัวเองให้แม่นยำในตรรกะ วิธีคิด และการทบทวนตัวเองเพื่อจะสามารถ “ฆ่าและหักล้าง” ตรรกะของตัวเองได้จึงเป็นสิ่งสำคัญ เราต้องสามารถเป็น Devils’ Advocate กับตัวเองได้เพื่อค้านความคิดของตัวเอง ทำให้เรา “ไม่รีบปลงใจเชื่อ” กับข้อสรุปที่เรา พยายามคิดและหมุนมิติต่าง ๆ ให้รอบด้านมากขึ้น

แน่นอนว่ามันอาจจะทำให้เราช้าลง ทำให้เราครุ่นคิดมากกว่าเดิม แต่มันก็ทำให้เราระมัดระวังกว่าเดิม

เพราะโลกวันนี้มันรวดเร็วจนถ้าไม่ระวังก็อาจจะทำให้เราประมาทและพลาดจนทำให้เสียหายมากกว่าที่คิด แต่การคงไว้ซึ่งความเป็นเหตุเป็นผล คือการสร้างความน่าเชื่อถือที่ยั่งยืนในระยะยาว